امکان دریافت تابعیت ایرانی برای فرزندانی با پدر خارجی

بعد از کش و قوسهای فراوان سرانجام قانون دریافت تابعیت ایران تغییر کرده و از این به بعد فرزندان دورگه‌‌ای که مادر ایرانی و پدر غیرایرانی دارند هم می‌توانند از بدو تولد دارای ملیت ایرانی شوند. پیش‌نویس لایحه اصلاح قانون تابعیت در ایران ابتدا به تایید معاونت امنیتی وزارت کشور ایران رسید و پس از تصویب در هیات دولت برای بررسی به مجلس ارائه شد. شورای نگهبان با طرح یک ایراد به این مصوبه، اصل آن را به طور مشروط تایید کرد..

پس از اصلاحی که شورای نگهبان خواستار آن بود و مربوط میشد به مسائل امنیتی و نداشتن سوء سابقه پدر که به تایید مراجع امنیتی رسیده ، تحول در تابعیت ایران رسما به قانون تبدیل و برای اجرا ابلاغ شد.

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، طی نامه‌ای به حسن روحانی رئیس جمهوری، قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی را ابلاغ کرد. از سال ۱۳۱۳ تا کنون، این نخستین بار است که تابعیت در ایران، می‌تواند از طریق زنان ایرانی نیز منتقل شود.

با اصلاح قانون تابعیت در جمهوری اسلامی ایران، زنان ایرانی که دارای فرزند از همسران غیرایرانی خود هستند، برای اولین بار، می توانند از لحظه تولد فرزندنشان برای او شناسنامه ایرانی بگیرند که به معنی کسب تابعیت ایران است. مادران ایرانی باید همراه با مدارک خود به سازمان ثبت احوال مراجعه کنند که شامل شناسنامه، گواهی ولادت فرزند، گواهی ازدواج (تایید گواهی ازدواج برای مهاجران خارج از کشور) و مدارک هویتی پدر است. هزینه‌های مالی این کار اداری هم باید توسط والدین پرداخت شود. .

مطابق ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی باید به تایید وزارت کشور رسیده باشد در غیراین صورت از نظر دولت جمهوری اسلامی ایران این ازدواج رسمی تلقی نمی‌شود. با این همه این قانون در عمل به طور عمومی و وسیع اجرا نمی‌شده است. معاون حقوقی رئیس جمهوری ایران هم گفته است که این ماده نمی‌تواند مانع اعطای تابعیت ایرانی به فرزندانی با مادر ایرانی و پدر غیرایرانی شود اما رئیس سازمان ثبت احوال گفته اعطای شناسنامه تنها به فرزندانی تعلق می‌گیرد که ازدواج والدین آنها به صورت رسمی ثبت شده و براساس ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی به امضای وزیر کشور رسیده باشد.

فرزندان همه زنان ایرانی که دارای همسر غیرایرانی هستند می‌توانند مشمول قانون جدید اعطای تابعیت ایران شوند.

قانون اصلاح اعطای تابعیت شامل همه دورگه‌هایی می‌شود که پیش از تصویب این قانون به دنیا آمده‌اند. این گروه از افراد اگر کمتر از ۱۸ سال سن دارند، به درخواست مادرشان دارای تابعیت ایرانی می‌شوند. در صورتی که به سن ۱۸ سال رسیده باشند شخصا باید برای دریافت تابعیت جمهوری اسلامی درخواست بدهند. طبق قانون جدید مقام‌های دولتی درباره متقاضی از نهادهای امنیتی استعلام می‌کنند و در صورتی که در فهرست‌های ممنوعه از نظر جمهوری اسلامی ایران نباشد، سپس به او تابعیت ایرانی می دهند. بنابر قانون اصلاح که به تازگی به تصویب رسید اطلاعات سپاه نیز از جمله نهادهایی است که مرجع صدور گواهی امنیتی خواهد بود.

وقتی به فردی تابعیت یک دولت و کشور داده می شوند به معنی آن است که شهروند دارای اسناد هویتی آن کشور می‌شوند و از تمام حقوق و تکالیفی که قانون معین کرده برخوردار می‌شوند. وقتی شخصی به تابعیت ایران در می‌‌آید به معنی آن است که شناسنامه ایرانی می‌گیرد، می‌تواند تقاضای گذرنامه ایرانی کند، در ایران به طور قانونی زندگی، تحصیل و کار کند. در انتخابات شرکت کند، املاک و مستغلات در ایران به نام خود بخرد و دارای همه حقوقی شود که یک ایرانی باید برخوردار باشد. در برابر تکالیفی هم مقابل دولت دارد.

تمامی ایرانیان خارج از کشور بویژه زنان ایرانی مهاجر که بیرون از ایران زندگی می‌کنند و دارای فرزند از همسر غیرایرانی خود هستند، تاکنون برای اینکه فرزند خود را در سفر به ایران همراه خود ببرند باید برای او روادید جمهوری اسلامی ایران می‌گرفتند. در کشورهای کانادا و آمریکا که دارای جمعیت قابل توجهی از مهاجران ایرانی است، جمهوری اسلامی ایران به دلیل قطع روابط سیاسی، سفارت یا سرکنسولگری ندارد. به همین دلیل فرزندانی که دارای مادر ایرانی و پدر غیرایرانی هستند که در کشورهای آمریکا و کانادا اقامات دارند برای سفر به سرزمین مادری با مشکلات اداری زمانبری رو به رو می‌شدند تا دفتر حفاظت از منافع ایران در واشنگتن روادید سفر برای ایران بگیرند. با کسب تابعیت ایران، دیگر این افراد نیازی به دریافت روادید برای سفر به ایران و دیدار با اقوام شان ندارند.

مادران ایرانی که فرزند زیر ۱۸ سال دارند با مراجعه یا مکاتبه به نمایندگی‌های ایران (در کانادا و آمریکا دفتر حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن) و ارائه مدارکی که بالاتر گفته شد، می‌توانند درخواست شناسنامه و سپس گذرنامه ایرانی بدهند. فرزندان بالای هجده سال باید خودشان برای دریافت تابعیت ایرانی اقدام کنند.

قانون ایران در این زمینه تغییر نکرده است و پدران ایرانی که دارای فرزند از مادر غیرایرانی هستند می‌توانند در ایران یا در خارج از کشور برای فرزندشان درخواست شناسنامه ایرانی کنند.

تابعیت‏ کشور ایران‏ مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران "حق‏ مسلم‏ هر فرد ایرانی‏ است و دولت‏ نمی‏تواند از هیچ‏ ایرانی‏ سلب‏ تابعیت‏ کند". لغو تابعیت ایرانی شروط پیچیده‌ای دارد و گزارشی درباره اعمال وسیع آن از سوی دولت یا طرح متعدد چنین درخواستی از سوی افراد تاکنون منتشر نشده است. لغو تابعیت ایرانی اعطا شده به افرادی خارجی (افرادی که هیچ کدام از پدر یا مادر آنها ایرانی نیست) از لغو تابعیت افراد ایرانی (که مادر و پدر یا یکی از آنها ایرانی باشد) بر اساس قوانین موجود، ساد‌ تر قابل انجام است